Türk edebiyatı, yüzyıllar boyunca hem toplumun kültürünü hem de yaşadığı coğrafyanın etkilerini yansıtarak gelişmiştir. Bugün bizler, bu zengin birikimi belli dönemler altında inceliyoruz. İşte Türk edebiyatının ana dönemleri:
Türk edebiyatının ana dönemlerini Prof.Dr.Mehmet Fuat Köprülü 3’e ayırır. Ben de burada hem notu özetledim hem de kavram haritasıyla sınav öncesi kısa göz gezdirmelik görsel hazırladım.
1. İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı
📜 Bu dönemde yazıdan çok söz ön plandadır. Halk, şiirlerini kopuz eşliğinde söylemiş, destanlar ortaya çıkmıştır. Alp Er Tunga Destanı, Oğuz Kağan Destanı gibi büyük destanlar bu dönemin ürünleridir. Şiirlerde hece ölçüsü kullanılır ve sade bir Türkçe hâkimdir.
2. İslami Dönem Türk Edebiyatı
Türklerin İslamiyet’i kabulüyle birlikte edebiyat da değişir. Bu dönem ikiye ayrılır:
- Divan Edebiyatı: Saray ve medrese çevresinde gelişmiştir. Aruz ölçüsü kullanılır, sanatlı ve ağır bir dil vardır. Fuzuli, Baki, Nedim bu edebiyatın önemli isimlerindendir.
- Halk Edebiyatı: Daha çok halk arasında gelişmiştir. Saz şairleri (Karacaoğlan, Âşık Veysel) ve tekke şairleri (Yunus Emre, Hacı Bektaş Veli) bu dönemde eser vermiştir.
3. Tanzimat Edebiyatı (1860 – 1896)
📖 Batı etkisiyle başlayan ilk yenilik hareketidir. Namık Kemal, Ziya Paşa gibi yazarlar vatan, özgürlük ve adalet gibi kavramları işler. Roman, tiyatro, makale gibi Batı’dan alınan türler edebiyatımıza girer.
4. Servet-i Fünun ve Fecr-i Ati (1896 – 1911)
- Servet-i Fünun: Sanat için sanat anlayışıyla yazılmış, bireysel duygulara yönelen eserler vardır. Tevfik Fikret ve Halit Ziya bu dönemin önde gelen isimleridir.
- Fecr-i Ati: Kısa ömürlü bir topluluktur, “Sanat şahsi ve muhteremdir.” görüşüyle tanınır.
5. Milli Edebiyat (1911 – 1923)
🇹🇷 Türkçülük akımı etkisiyle doğmuştur. Sade Türkçe ve milli konular işlenmiştir. Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yurdakul bu dönemde ön plana çıkar.
6. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı (1923 – Günümüz)
Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte edebiyat büyük bir çeşitlilik kazanır:
- Milli ve toplumsal konular işlenir.
- Roman, hikâye, şiir ve tiyatroda büyük bir gelişme yaşanır.
- Nazım Hikmet, Orhan Veli, Yaşar Kemal, Sezai Karakoç gibi birçok yazar ve şair bu döneme damga vurmuştur.