Eleştirel Okuma Nedir?

Eleştirel okuma her zaman yapılması gereken bir okuma şekli değildir. Bir okuyucuyu asıl metinden uzaklaştırabilir. Bir edebiyatçı olarak eleştirel okuma yapmak istediğim zamanlar elbette oluyor. Bir metni, kitabı, makaleyi, şiiri üzerinde düşünerek okumak hoşuma gidiyor. Kendi bilgi ve deneyimimden yararlanarak, kaynakları tarayarak, notlar alarak yaptığım okumalar beni mutlu ediyor. Bu yazıda hem eleştirel okuma nedir sorusunun yanıtına bakacağız hem de Eleştirel Okuma ile İlgili Kitaplar listesi paylaşacağız.

Bu yazı da ilginizi çekebilir: Etkili Bir Kitap Özeti Nasıl Çıkarılır?

Eleştirel Okuma Nasıl Olur?

Eleştirel okuma, bireylerin okuduklarını, okuma yoluyla öğrendiklerini kendi bilgi ve birikim süzgeçlerinden geçirerek daha iyiyi, daha güzeli, daha doğruyu bulma çabaları; okuduklarından elde ettikleriyle daha iyi, daha güzel, daha doğru zihin ürünleri ortaya koyma faaliyetleridir. Eleştirel okuma için öncelikle eleştirel düşünce yöntemlerini de ele almak gerekmektedir. Bu konuda da kişi kendini geliştirmelidir.

Eleştirel okuma nasıl geliştirilir? Eleştirel okumanın temel dört prensibi vardır. Bunlardan ilki dikkatli okumaktır. Dikkat geliştirici egzersizlerle bu yönümüzü zenginleştirebiliriz. Bazen metinde geçen bir kelimeyi kaçırmak o metnin analizinde hataya neden olabilir. Bu nedenle eleştirel okuma yapan bir okuyucu dikkatli bir okur olmalı ve dağılmamalıdır. Diğer bir kavram ise şüpheci okuma ile yaklaşmaktır. Her okuma türünde uygulanmasa bile olaylara, karakterlere ve metne göre şüpheci bir yaklaşımla okuma yapmak daha fazla soru sormanın da önünü açmaktadır.

Şüphenin getirdiği başka bir temel prensip ise soru sormaktır. Yazara, olaylara, metne sorular sorar. Kendi hayal gücünden yazarınkine bir akışta bulunur. Metacognition (kendi yeterlik ve yetersizliklerinin farkında olma) ise son eleştirel okuma adımıdır. “Metindeki düşüncelerin nasıl meydana geldiğini anlama, metnin amacını doğru belirleyebilme vb. becerileri gelişen okuyucu eleştirel okuyucudur. Başka bir ifadeyle, okurken metin üzerinde nasıl düşündüğünü düşünebilen okuyucu, eleştirel okuyucudur.”

Eleştirel Okuma Özellikleri Nelerdir?

Metinleri sunulan argümanları ve kanıtları anlamaya ve değerlendirmeye odaklanarak okuma süreci olarak eleştirel okuma, metin hakkında sorular sormayı, diğer metinlerle bağlantı kurmayı ve yazarın argümanı hakkında eleştirel düşünmeyi içerir. Eleştirel okuma, okulda ve hayatta başarı için gereklidir çünkü bilgileri eleştirel bir şekilde değerlendirmenize ve bilinçli kararlar vermenize olanak tanır.

Eleştirel okuma beceleri kazanmak için aşağıdaki adımlar izlenebilmektedir.

• Metni okuma amacı belirleme
• Metnin güvenirliğini analiz etme
• Yeni öğrenilenlerle önceki bilgileri karşılaştırma
• Metindeki bilgileri başka kaynaklarla karşılaştırma
• Metinde üstü kapalı olarak söylenen ya da söylenmeyen kısımları anlayabilme
• Yazarın amacını anlayabilme
• Yazarın kime hitap ettiğini anlayabilme
• Yazarın konuya bakış açısını belirleyebilme
• Gerçeklerle görüşleri birbirinden ayırt edebilme
• Metnin belirli bölümlerinden yola çıkarak tahminler yapabilme
• Metnin türünü belirleyebilme
• Yazarın kullandığı dil özelliklerini belirleyebilme
• Ana fikri belirleyebilme
• Sorular sorarak metni değerlendirebilme
• Sonuçlar çıkarabilme ve metni okuyucunun kendi ifadeleriyle özetleyebilme

Eleştirel Okuma Dersi

Eleştirel okuma dersi üniversite müfredatında yer almaktadır. Örneğin bazı üniversitelerde işletme fakültesi bünyesinde verilebilmektedir. Seçmeli ders olarak okutulmaktadır.

Dersin tanımı;

Derste eleştirel düşünme ve etkili okuma pratiklerini geliştirmek üzere çeşitli metinler üzerinden okumalar yapılacak, metinlerde açık ya da örtük şekilde bulunan ideolojiler tartışılacaktır.

Eleştirel okuyucular açık fikirlidir. Alternatif görüşler ararlar ve bir konu hakkındaki önceki düşünceleriyle aynı fikirde olmayabilecek yeni fikirlere açıktırlar. Eleştirel okuyucular, bir konu hakkında kendi kişisel düşünceleri ve fikirleriyle temas halindedirler. Öğrenme konusunda heyecanlıdırlar, düşüncelerini ve fikirlerini ifade etmeye isteklidirler.

Eleştirel Okuma ile İlgili Kitap Önerisi

Eleştirel Okuma ile ilgili kaynak olarak “Eleştirel Okuma – Emin Özdemir” kitabını önerebilirim.

Kaynaklar:

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/721400

https://fensefe.wordpress.com/

Sevgilerle

Bu yazıyı beğendiyseniz sosyal medya hesaplarınızdan paylaşırsanız fazlasıyla teşekkür etmiş olursunuz.

Daha fazla bilgi için beni sosyal medyada takip etmeyi unutmayın – Facebook, Instagram, Pinterest ve Twitter.